دپارتمان توسعه سینمای جامعه صنفی تهیهکنندگان مقایسه آماری ششماه نخست سالهای ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ را جهت اطلاع سینماگران و علاقهمندان سینما منتشر میکند.
پس از رونق بیسابقه گیشه سینمای ایران در سال ۱۳۹۵ انتظار میرفت که با اتخاذ سیاستها و راهبردهای مناسب، این رونق تداوم یابد و تعداد کل تماشاگران سالانه سینما نیز در سال ۱۳۹۶ افزایش یابد. اما مقایسه وضعیت گیشه در ششماه نخست امسال با سال گذشته حاکی از جدی بودن معضل ریزش مخاطب است. پیش از اینکه بحث را ادامه دهیم، ابتدا مقایسهای آماری میان این شش ماه انجام میدهیم:
سال |
فیلمهای اکرانشده |
فیلمهای ۱۰+ میلیاردی |
میزان کل فروش |
تعداد کل تماشاگر |
۱۳۹۵ |
۳۲ |
۵ |
۹۹,۹۵۴,۷۵۱,۶۹۳ |
۱۵,۰۳۲,۶۶۱ |
۱۳۹۶ |
۳۶ |
۴ |
۱۰۲,۱۷۰,۷۹۸,۸۶۷ |
۱۲,۷۹۵,۹۷۳ |
افزایش فروش ۲.۲ میلیارد تومانی شش ماه اول سال ۱۳۹۶ نسبت به زمان مشابه در سال قبل، به هیچ عنوان عملکرد اقتصادی قابل قبولی محسوب نمیشود چرا که امسال نسبت به پارسال ۴ فیلم بیشتر اکران شدهاند و از هر لحاظ، شرایط برای تداوم فروش خیرهکننده سال ۹۵ مهیا بود. اما ریزش ۲.۲ میلیون نفری مخاطب و کمتر بودن تعداد فیلمهای ۱۰+ میلیاردی در سال ۱۳۹۶ علیرغم رو شدن تمام برگبرندههای امسال در گیشه، نشانگر وضعیت نگرانکننده سینمای ایران است. افزایش ۲.۲ میلیارد تومانی نیز تنها به دلیل گران شدن بهای بلیط سینماها رخ داده و اگر بهای بلیط سینما بالا نمیرفت، میزان فروش نیز نسبت به سال گذشته کاهش مییافت.
بررسی ماهانه وضعیت گیشه سینمای ایران در شش ماه نخست سال و مقایسه آن با سال گذشته، از کاهش مخاطب در پنج ماه و کاهش فروش در دو ماه اردیبهشت و شهریور حکایت میکند:
فروردین ۹۶: در این ماه نسبت به فروردین سال قبل، میزان فروش ۳.۸ میلیارد تومان افزایش و تعداد مخاطب ۳۸۶ هزار نفر کاهش یافت. این کاهش در حالی صورت گرفته که فیلمهای دوم و سوم جدول پرفروشترین فیلمهای تاریخ سینمای ایران در این ماه اکران شدند. نامناسب بودن فیلمهای «ماجرای نیمروز» و «یک روز بخصوص» برای اکران نوروزی و عدم جذابیت «آباجان» برای مخاطب عام از مهمترین دلایل ریزش مخاطب است. طبق بررسیهای دپارتمان توسعه سینما، اکران «ماجرای نیمروز» و «یک روز بخصوص» در شهریورماه میتوانست هم برای این دو فیلم و هم برای گیشه سینمای ایران به لحاظ اقتصادی مفیدتر باشد.
اردیبهشت ۹۶: در این ماه نسبت به اردیبهشت سال قبل، میزان فروش ۱.۵ میلیارد تومان و تعداد مخاطب ۸۳۱ هزار نفر کاهش یافت. همچنین، مقایسه این ماه نسبت به ماه گذشته، ریزش ۱.۱ میلیون نفری مخاطب را عیان میسازد. پرفروشترین فیلم تاریخ سینمای ایران نیز از هفته سوم این ماه روی پرده رفت. اکران دیرهنگام «نهنگ عنبر ۲» با وجود آغاز روند نزولی مستمر گیشه از هفته سوم فروردین، دیده شدن «گشت ۲» و «خوب، بد، جلف» توسط سینماروها و فقدان فیلم جذاب دیگر برای کشاندن مجدد آنها به سالنهای سینما علل اصلی کاهش فروش و مخاطب در اردیبهشتماه است. برخی این کاهش را صرفاؐ به برگزاری انتخابات ریاستجمهوری نسبت میدهند اما باید به خاطر داشت که فیلم تحسینشده «درباره الی» در اوج حوادث سال ۸۸ اکران شد و توانست به فروش قابل قبولی دست پیدا کند. لذا نسبت دادن عدم استقبال مخاطبان از آثار روی پرده به یک انتخابات کمحاشیه، سادهانگاری است.
خرداد ۹۶: در این ماه نسبت به خرداد سال قبل، میزان فروش ۷۰۸ میلیون تومان افزایش و تعداد مخاطب ۱۵۶ هزار نفر کاهش یافت. این کمترین ریزش مخاطب ماهانه در مقایسه با سال گذشته است. همچنین، میزان کاهش مخاطب نسبت به ماه گذشته تنها ۳۰۰ هزار نفر بوده. برخی این کاهش مخاطب را به حمله تروریستی داعش به مجلس شورای اسلامی و آرامگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی نسبت میدهند. اما باید دو نکته را در نظر داشت: ۱) کاهش مخاطب در خرداد ۹۵ نسبت به اردیبهشت همان سال یک میلیون نفر بوده، در حالی که خرداد پارسال از آن «خردادهای پرحادثه» نبوده است. ۲) تعداد کل تماشاگران سینما در سال ۱۳۶۴ (بحبوحه جنگ تحمیلی) ۷۷ میلیون نفر اعلام شده است. لذا، وقتی جنگ تحمیلی نمیتواند در سینما رفتن مردم خللی ایجاد کند، معرکهگیری مضحک یک گروهک تروریستی نیز نمیتواند مردم را از سینما رفتن بترساند. لذا در بررسی علل افت فروش و ریزش مخاطب، باید علت را در خود فیلمهای اکرانشده جستجو کرد.
تیر ۹۶: در این ماه نسبت به سال قبل، میزان فروش فیلمها ۴.۶ میلیارد تومان و تعداد کل مخاطبان ۱۶۵ هزار نفر افزایش یافت. همچنین، در مقایسه با ماه گذشته میزان فروش فیلمها ۴ میلیارد تومان و تعداد کل مخاطبان ۳۰۰ هزار نفر افزایش یافت تا تیرماه امسال، موفقترین ماه سینمای ایران به لحاظ اقتصادی در گیشه باشد. تداوم اکران «نهنگ عنبر ۲» و «رگ خواب» و آغاز اکران «اکسیدان» و «ساعت ۵ عصر» از عوامل رونق اقتصادی گیشه در تیر ۹۶ است.
مرداد ۹۶: در این ماه نسبت به سال قبل، میزان فروش فیلمها ۶۲۰ میلیون تومان افزایش و تعداد کل مخاطبان ۲۳۳ هزار نفر کاهش یافت. همچنین، در مقایسه با ماه گذشته میزان فروش فیلم و تعداد مخاطب تقریباؐ ثابت ماند. همانند ماه گذشته، تداوم اکران فیلمهای «نهنگ عنبر ۲»، «رگ خواب»، «اکسیدان» و «ساعت ۵ عصر» از علل استمرار رونق گیشه برای دومین ماه متوالی است.
شهریور ۹۶: در این ماه نسبت به سال قبل، میزان فروش ۶ میلیارد تومان و تعداد کل مخاطبان ۷۹۳ هزار نفر کاهش یافت. همچنین، در مقایسه با ماه گذشته، میزان فروش ۴ میلیارد تومان و میزان مخاطب حدود ۲۰۰ هزار نفر کاهش یافت تا شهریورماه از هر لحاظ، بدترین ماه سینمای ایران به لحاظ اقتصادی در شش ماه نخست امسال باشد. روند اکران فیلمهای ضعیف که از مردادماه آغاز شد و در شهریورماه نیز تداوم یافت، در رکود اقتصادی سینما در شهریورماه دخیل هستند.
در وضعیت اقتصادی نامناسب سینمای ایران طی شش ماه نخست سال عوامل متعددی دخیل هستند: مهمترین مورد، رقابت تنگاتنگ پخشکنندگان است که اگرچه نظام پخش سینمای ایران را از تکقطبی به دوقطبی تغییر داد، اما به دلیل رقابت کور این پخشکنندگان، تمام تکخالهای سینمای ایران در گیشه طی پنجماه نخست سال رو شد. متأسفانه، شورای صنفی اکران که وظیفۀ خطیر تنظیم بازار را برعهده دارد، تنها نظارهگر این رقابت بود تا دست سینمای ایران برای هفتماه پایانی سال خالی بماند. آنچه که در شهریورماه رخ داد، تنها نسیمهای ملایمی است که پیش از طوفان اصلی از راه رسیدهاند. اینکه برخی میگویند به دلیل در پیش بودن محرم و ممنوعیت آثار مفرح بر اساس ابلاغیه سازمان سینمایی نمیتوان آثار مفرح و خوب را از اواخر مردادماه اکران کرد، تنها پاک کردن صورت مسئله است. سال گذشته و در شرایطی مشابه، فیلم اجتماعی «فروشنده» اکران شد و توانست تا سپری شدن محرم و صفر و آغاز نمایش «سلام بمبئی» رونق گیشه را حفظ کند. از نکات جالب مربوط به سال گذشته میتوان به اکران فیلم کمدی «آسوپاس» درست یک هفته پس از عاشورای حسینی اشاره کرد که این فیلم با فروش پنج میلیاردی در گیشه توانست همراه با «فروشنده» در حفظ رونق گیشه مؤثر باشد. البته سال گذشته، اکران فیلم کمدی در محرم از نظر سازمان سینمایی اشکالی نداشت! از عوامل دیگر این وضعیت اقتصادی نامطلوب میتوان به نظام کنونی اکران فیلمها اشاره کرد که متعلق به سالیان گذشته است و جوابگوی نیازهای امروز سینمای ایران نیست. نظام کنونی اکران در نمایش دیرهنگام فیلمهای پرفروش و اکران مکرر فیلمهای ضعیف در گروهبندیهای ششگانه نقش مهمی را ایفا نموده است و جایگزینی آن با «نظام نوین اکران» از سال آینده، برای بهبود وضعیت اقتصادی سینمای ایران یک ضرورت محسوب میشود. شورای صنفی اکران علاوه بر تلاش برای اجرایی کردن «نظام نوین اکران» از سال آینده، باید با تدبیر مناسب به تنظیم بازار طی شش ماه پایانی سال اقدام نماید و برای اکران فیلمهایی که پتانسیل فروش بالا دارند، برنامهریزیهای لازم را انجام دهد.